1)پدرم بددهن و بداخلاق است و نسبت به مادرم بى‏احترامى مى‏کند. تکلیف من‏با چنین فرد چگونه است؟ در این سؤال چندین موضوع مطرح شده است که باید جداگانه به هر یک پرداخته شود: الف) بد خلقى‏هاى پدر و رفتارهاى ناهنجار او در خانواده، ب) موضوع عقوق والدین و زد و خورد شما با پدرتان. ج) وظیفه شما در قبال خانواده. الف) آنچه که شما درباره پدرتان نوشته‏اید، حکایت از روحیه‏اى خشن و سخت دارد که البته درمان آن نیازمند بررسى‏هاى بیشتر در شرایط زندگى و تربیت خانوادگى و مى‏باشد ولى تغییر شخصیت و متحول ساختن فرد در چنین وضعیتى کارى دشوار بوده و نیازمند هوشیارى و تدبیر فراوان است. رفتار پدر شما در برخورد با مادرتان، رفتارى عصبى و خشونت‏آمیز است و هیچ مجوز شرعى براى چنین رفتارهایى وجود ندارد. آنچه که درباره تنبیه همسر در قرآن آمده، تنها در یک مورد آن هم مسأله عدم تمکین در روابط زناشویى است. آن نیز محدود به شرایط خاصى است که در آیه شریفه آمده است: (سوره نساء، آیه 34 ). نحوه این تنبیه بدنى نیز در روایات مشخص شده است (مثلًا با چوب مسواک باشد که هم کوتاه است و هم باریک) در غیر این مورد تنبیه بدنى جایز نیست و موجب ضمان و دیه است. نکته دیگر در این مورد این است که گاهى ممکن است رفتار اطرافیان در ایجاد هیجانات و رفتارهاى عصبى پدرتان مؤثر بوده است. گرچه رفتارهاى ایشان ناموجه است ولى باید عواملى را نیز که موجب بروز چنین رفتارى مى‏شوند، مورد بررسى قرار داد و سعى در کنترل آنها نمود. ب) عقوق والدین امرى خطرناک است که باید به شدت از آن پرهیز کرد چرا که داراى آثار وضعى بر زندگى انسان است. البته پدر و مادرى که موجب شوند فرزند سر بر طغیان بردارد و موجبات عقوق خویش را فراهم آورد، از گرفتارى در امان نیستند چرا که آنان نیز وظیفه‏اى خطیر در قبال فرزندان خویش دارند. ولى وقتى شرایط قابل تغییر نیست، فرزندان که نوعاً از اعصاب قوى‏ترى برخوردارند، باید به گونه‏اى رفتار نمایند که خداى ناکرده موجبات ناراحتى و نارضایتى واقعى والدین را فراهم نیاورند. لذا هرگز با پدر خود به زد و خورد نپردازید، بلکه احترام او را در حد اعلا رعایت کنید. ج) اما وظیفه شما: 1- به هیچ وجه از این که بتوانید رفتارها را در خانواده اصلاح کنید، مأیوس نباشید، «عاقبت جوینده یابنده بود». راه‏هاى مختلف را آزمایش کنید که با توکل به خداوند، حتماً به نتیجه خواهید رسید. 2- با برادران و خواهران خود به دور از احساسات خصمانه علیه پدر، به مشورت بنشینید. مسلماً خداوند راه‏کارهاى بهترى را به شما الهام خواهد کرد. 3- سعى کنید محیط خانواده را از صف بندى در برابر یکدیگر دور نگه دارید و به گونه‏اى رفتار نکنید که پدر تصور نماید همه علیه او متحد شده‏اند بلکه بنا بر مصلحت هم که شده، برخى از شماها به او نزدیک‏تر شوید و احساس تنهایى در خانواده را از او دور کنید.   4  - براى نصیحت پدرتان به هیچ وجه از روش مستقیم استفاده نکنید بلکه از روش‏هاى غیر مستقیم استفاده نمایید مثلًا از دوستان پدرتان و کسانى که بر او نفوذ کلام دارند و یا امام جماعت مسجد و بخواهید که شما را در این امر یارى دهند. 5- در مواقعى که پدر عصبانى و خشن است، سعى کنید رفتارهایى برخلاف انتظار او از خود بروز دهید مثلًا اگر او انتظار دارد که شما در چنین مواقعى داد بزنید و یا پرخاش کنید، برعکس آن عمل نمایید. در پایان نیز مجدداً بر این نکته تأکید مى‏کنیم که مسلماً با اخلاق نیک و به کار بردن روش‏هاى سازنده، مى‏توان تغییرات لازم را در رفتار پدر پدید آورد. تنها حوصله و صبر مى‏خواهد و اندکى تدبیر. 6- از همه مهم‏تر این که احترام پدرتان را حفظ کنید و نسبت به او دلسوزى لازم را داشته باشید و کارى که باعث باز شدن دهان وى به سخنان ناصحیح مى‏شود و یا خلاف انتظار وى است انجام   ندهید و در امر خانه و مرتب کردن وسائل خانه و رسیدگى به کارهاى منزل به مادر خود کمک کنید تا عوامل ناراحتى پدرتان کاهش یابد و با شما و مادرتان بدرفتارى نکند. به عبارت دیگر عوامل پرخاشگرى پدرتان را کاهش دهید. 7- نکته دیگر این که گاهى اوقات و به مناسبت‏هاى مختلف، هدایایى را تهیه و از طرف خودتان و یا مادرتان به پدرتان تقدیم کنید. در پایان اگر علائم و نشانه‏هاى ناراحتى‏هاى روانى را در پدرتان به شکل حاد مشاهده مى‏کنید مى‏توانید به

  2)افرادى که ذاتا بداخلاق و عبوس‏اند، چگونه مى‏توانند اخلاق خود را تغییردهند؟

به چند نکته توجه کنید

الف)اخلاق نظیر هنر و علم بخشى ذاتى و بخشى اکتسابى است. حضرت امام صادق (ع)مى‏فرماید: من الخلق سجیة و منه نیة بخشى از خلق و خوى انسان ذاتى و بخشى با اراده انسان کسب مى‏شود«،(1)

ب)اگر چه بخشى از اخلاق ذاتى است ولى شگفتا که مى‏توان همین بخش را نیز با ریاضت و سختکوشى دستخوش تغییر قرار داد.

ج)آنچه به عنوان تاکید بر اخلاق نیک در متون اسلامى آمده است به خاطر همین مسئله قابل تغییر بودن اخلاق است. لطیفه‏اى است که مى‏گوید: شخصى کار زشتى مرتکب شد وقتى مورد اعتراض قرار گرفت گفت: چه کنم آب و گل مرا این‏گونه سرشته‏اند. ظریفى به او جواب داد و گلت بسیار خوب سرشته شده فقط لگد نخورده است با این بیان نمى‏توان گفت اخلاق کسى ذاتاً بد بوده و از خود هیچ اختیارى ندارد. زیرا آنچه از اخلاق ذاتى محسوب مى‏شود به عنوان اقتضا است نه علت تامه.

ح)در هنگام برخورد با دیگران با روى خوش برخورد نمایید، سطح توقع خود را پایین آورید و متواضع باشید کم کم اخلاق خوش در شما نهادینه خواهد شد.

پى‏نوشت‏

  3)دخترى 20 ساله‏ام که در خانه بداخلاق در بیرون منزوى و گوشه‏گیر مى‏باشم. چگونه اخلاق خود را تغییر بدهم؟

از نوشته‏هاى شما برمى‏آید، که چند مشکل براى شما ایجاد شده است که اهم آنها عبارت است از:

  1- خود ناباورى و عدم اعتماد به خویشتن،

  2- کج خلقى با اطرافیان،

  3- مشکلات خانوادگى.

درباره مطلب اول، به نظر مى‏رسد بنا به دلایل مختلف تربیتى و محیط، شما به میزان زیادى خود را دست کم گرفته‏اید و نتوانسته‏اید اعتماد به نفس لازم را به دست بیاورید. از همین‏رو با ناباورى با قبولى در دانشگاه مواجه مى‏شوید و یا این که خود را براى حل مشکلات ناتوان مى‏بینید و بالاخره گوشه‏گیرى و کج‏خلقى پیشه مى‏کنید. حال باید دید ریشه این نوع نگرش کجاست؟ در خانواده است؟ در محیط است؟ و یا. البته بسیارى از این عوامل دخیل بوده و هستند ولى یک عامل اساسى و مهم وجود دارد- که هم در دسترس مى‏باشد و هم قابل تغییر است- و آن قضاوت شما نسبت به خود است. آرى شما آن گونه زندگى مى‏کنید که فکر مى‏کنید.

   اى برادر تو همه اندیشه‏اى    مابقى خود استخوان و ریشه‏اى‏

به گفته یکى از دانشمندان: «تو روحیه خود و تفکر خود را تغییر بده، دنیاى اطراف تو تغییر خواهد کرد». بنابراین

اولًا، از این به بعد یک الگوى شخصیتى مناسب براى خود تصور کنید شخصى که شاداب است و از مشکلات نمى‏هراسد، به خود اعتماد دارد، بدخلقى نمى‏کند و دائماً این شخص و اوصاف او را در ذهن خود مرور کنید.

دوم این که هنگام آرامش بدن- به ویژه به هنگام خوابیدن- این جملات را تکرار کنید: من قادر هستم خود را آن گونه که باید باشم، بسازم. من مى‏خواهم فردى شاداب و با روحیه باشم. من چیزى از دیگران کم ندارم، مى‏خواهم برخورد خوبى با مادر و اطرافیان داشته باشم.

4)چون پدرم خودراى و بداخلاق است، درخانواده دچار مشکلات عدیده و مبتلابه فشارهاى روحى و روانى هستم ؟چه کنم؟