صفات پسندیده پس از تأثیرگذاری در حالات و ویژگی های شخصی فرد، وی را در زمینه برقراری ارتباطی شایسته با دیگران به نیکوترین شکل یاری می رساند  .   گرچه به راحتی نمی توان این کارکرد را از کارکرد نخست متمایز دانست. خوش خلقی را نیز باید در زمره خصلت های ستوده ای به شمار آورد که در شکل دهی روابط اجتماعی سالم با دیگران به عنوان ابزاری کارآمد و نتیجه بخش همیشه و همواره مورد توصیه ویژه تعالیم اسلامی بوده است. در اهمیت و امتیاز این صفت همین بس که بنا بر آیات و روایات، یکی از صفات مشترک تمامی انبیاء و اوصیای الهی، خلق نیکو معرفی شده است  .حضرت امام صادق(ع) در این ارتباط می فرمایند: «حسن خلق از اخلاق انبیاء است.» (وسایل الشیعه، ج?، ص???). همچنین ایشان در بیانی دیگر به سرآمد و خاتم انبیاء حضرت رسول اکرم (ص) به عنوان نمونه اعلای نیک خلقی توجه داده اند. آن امام در مقام شرح آیه چهارم از سوره قلم که خطاب به پیامبر عالی مقدار اسلام (ص) می فرماید: «وانک لعلی خلق عظیم» (همانا تو از خلقی بزرگ برخورداری) مقصود از «خلق عظیم» را سخاوتمندی و خوشرویی و خوش برخوردی رسول خدا (ص) عنوان فرموده اند. (وسایل الشیعه، ج??، ص???)البته تمامی آنچه از خصال نیک در قرآن کریم یاد شده را باید آئینه تمام نمایی از وجود سراسر مهر و محبت رسول خدا (ص) دانست. اما در این میان گواه گویای خوش اخلاقی آن حضرت را می توانیم در آیه ??? سوره آل عمران بیابیم. آنجا که خداوند به کلیدی بودن اخلاق نیک پیامبر خود پرداخته و از آن به عنوان عامل اصلی کامیابی ایشان در تبلیغ و انجام رسالت، سخن به میان آورده است. در این آیه می خوانیم: «پس از رحمت خداست که برآنها نرم شدی و اگر تندخو و سنگدل بودی قطعاً از اطراف تو پراکنده می شدند...»./

اصولاً در مفهوم واژه «ولی» دو مفهوم توأمان نهفته است و هیچ یک را نمی توان بدون درنظر گرفتن دیگری در ترجمه این واژه، رجحان داد. واژه شناسان در بیان مفهوم آن گفته اند «ولی» به معنای سرپرست و دوست است. نکته کارگشایی که به شکل اسرارآمیز و لطیف و ظریف در واژه «ولی» و اطلاق آن بر انبیاء و اوصیاء و در مراتب پائین تر برتمامی مؤمنان، حضور دارد عبارت از این است که دوستی و محبت میان مردم و رهبر آنان بنیانی مستحکم برای برقراری و ادامه و تقویت رابطه فرمانروایی و فرمانبرداری میان آنان است.به بیان دیگر هر اندازه این دوستی و محبت از عمق بیشتری برخوردار باشد، نفوذ اوامر ولی و حاکم و ضمانت توجه و اطاعت مردم از آن بیشتر است.اینک باید بگوییم که یکی از مهمترین عوامل ایجاد چنین محبتی، خلق نیکوست که سرشت دین نیز به آن ممزوج شده است. چنان که امام باقر (ع) فرمود: «هل الدین الا الحب» (آیا دین چیزی جز دوست داشتن است؟!) (کافی، ج?، ص??)/در واقع اولیای دین با بهره مندی از این ویژگی، مسیر دستیابی به اهداف الهی خود را هموار نموده اند و به مدد این ویژگی سرعت و عمق و گستره نفوذ دعوت انبیا در مقایسه با دیگران اعجاب آور و اعجازآمیز بوده است. البته نباید از نظر دور داشت که نگاه آن بزرگواران به خوش اخلاقی فقط به عنوان یک ابزار نبوده بلکه اساساً برخاسته از اعتقاد و بینش آنها به این صفت به عنوان یک خصیصه و فضیلت انسانی است. چیزی که مکرر به پیروان خود رعایت آن را گوشزد فرموده اند. در حدیثی، امام صادق (ع) می فرماید: «رفتار پسندیده و خوشرویی محبت دیگران را جلب و فرد را به بهشت وارد می کند.» (کافی، ج?، ص???)

در روایت دیگر، از جد بزرگوارشان، حضرت رسول اکرم(ص) رعایت این موضوع موجب تثبیت و استحکام دوستی معرفی شده است. (تحف العقول، ص ??) آنچه در یکی از روایات منقول از حضرت امیرالمؤمنین (ع) آمده، گویای آن است که خوش خلقی، مقدم بر هر توصیه گفتاری و زبانی است و زمینه توجه به سخن گوینده را فراهم می کند. ایشان می فرمایند: «هرگاه خلق و خوی نیکو شود، بیان فرد نیز گوارا خواهد شد.» (غررالحکم، ص ???)

خوش خلقی چنان علاقه عجیبی را پدید می آورد که مردم تشنه دیدار فرد خواهند شد و تاب فقدان او را ندارند. علی(ع) در خلال سفارش های خود به محمد بن حنفیه چنین افقی را پیشنهاد می کنند و می فرمایند: «اخلاقت را در برخورد با مردم نیک گردان تا آنجا که اگر از نظر آنها غایب شدی، دلشان برای تو تنگ شود و اگر وفات نمودی، برای از دست دادن تو بگریند.» (وسایل الشیعه، ج??، ص???) ایشان همچنین می فرمایند: «هرکس اخلاقش نیک شود، دوستدارانش فراوان شود و همگان به او انس گیرند.» (غررالحکم، ص???) / پس درواقع باید اساس حکومت را از منظر اسلام محبت و دوستی دانست. لذا اولیای دین ضمن پایبندی به این قاعده، پیروان خود را نیز در برقراری چنین پیوندی تحریض و تشویق می نمودند.خوشخویی به جهت نقش تعیین کننده ای که در زندگی فردی و اجتماعی و مادی و معنوی انسان دارد، در روایات نیز با تعابیر خاص مورد سفارش قرار گرفته است. چرا که امام علی(ع) می فرمایند: «خوی نیک سرآغاز هر کار نیک دیگر است.» (همان، ص ???) ارزش و موقعیت خلق پسندیده را فقط زمانی می توان درک کرد که در مقایسه با سایر فضایل برجسته و ممتاز تعریف شود. امام صادق(ع)، در روایتی پاداش خوش خلقی را همسنگ جهاد در راه خدا (کافی،ج?، ص ???) و در جای دیگر همطراز با روزه داری و شب زنده داری اعلام نموده اند. (همان، ص ???) امام زین العابدین(ع) هم برای این که اهمیت دوچندان و منحصر به فرد نرمخویی را در سرنوشت اخروی انسان یادآور شوند، حدیثی از رسول خدا (ص) پیش کشیده اند که فرمود: «روز قیامت چیزی بهتر از خوشخویی در ترازوی فرد قرار داده نمی شود.»(بحارالانوار، ج ?، ص ???) **بیشترین چیزی که قرآن کریم به دفعات رعایت آن را هشدار داده تقوای الهی است. شگفت آور است که پیامبر اکرم(ص) صفتی را مناسب تر و سزاوارتر از خوش اخلاقی را برای همنشینی و همجواری با تقوا نمی دانند. ایشان می فرمایند: «بیش از هر چیز دیگری تقوای الهی و خوشخویی است که امت مرا به بهشت وارد می کند.» (کافی، ج?، ص???)**امروزه نسبت به برقراری روابط عمومی سالم و آمیخته با احترام و لبخند و محبت در فرایندهای تجاری و به طور کلی معیشتی تأکید فراوان می شود و شرکت های تولیدی و خدماتی بخش زیادی از سرمایه خود را صرف جلب نظر و اعتماد مشتریان و مخاطبان خود می کنند تا از این روزنه به گسترش دامنه فعالیت خود و به تبع آن رشد اقتصادی پایدار و رو به افزایش دست یابند. حال تصور کنید که اگر ارادت و مهربانی و خوش رویی و دلسوزی فرد یا گروهی نسبت به دیگران فارغ از هر منظور دیگری و فقط از سر خلوص و خیرخواهی و حس انجام وظیفه و توجه به جایگاه انسانی ظهور یابد و نه به خاطر منفعت طلبی مادی صرف، چه دوستی و محبت متقابلی را در مقیاس وصف ناپذیر رقم می زند. خواه ناخواه روزی خداوندی نیز از چنین مجرای پربرکتی تضمین می شود.**اگر به یاد داشته باشید، اشاره شد که از این نظر خوش خلقی با سخاوت و گشاده دستی شباهت بسیاری دارد.یعنی هر دو به میزانی مشابه فراهم کننده ارتباطی مبتنی بر دوستی با دیگران است. لذا امام صادق (ع) می فرمایند: «هیچ بنده خوش اخلاق و گشاده دستی نیست مگر آنکه قطعاً تحت حمایت خداوند قرار گرفته و از جمله کسانی است که خدا او را هدایت می کند و به بهشت وارد می فرماید.» (مشکاه الانوار، ص???)**حال باید بگوییم که بنا بر فرموده حکیمانه حضرت امیرالمؤمنین علی (ع) خوش خلقی ساده تر از سخاوت محبت دیگران را فراهم می کند و اصولاً خود نوعی سخاوتمندی و سرآغاز آن است. ایشان می فرمایند: «خوش رویی اولین بخشش و ساده ترین سخاوتمندی است.» (غررالحکم، ص???)**برخلاف آنچه معمولاً در میان مردم اعتقاد به آن رواج دارد، حضرت علی (ع) نه فقط بخشش پول و ثروت، بلکه خوش خلقی را در شکل گیری شأن اجتماعی فرد مؤثر می دانند و می فرمایند: «چه بسیار کسانی که از جایگاه پائینی در جامعه برخوردار بودند و فقط حسن خلق آنها، مقامشان را ارتقا داد.» (همان، ص???)**با این حال باید به این نکته نیز عنایت داشت که حتی توانگران نیز لازم است بخشش و سخاوت خود را با خوش اخلاقی همراه کنند تا انتظار احترام و محبت واقعی از مردم را داشته باشند.از سوی دیگر به هر حال در قیاس با تعداد افراد جامعه و نیازهای آنها، ثروت همیشه پاسخگو نیست و همواره با محدودیت روبه روست. بنابراین باز هم بذل اخلاق نیک کم هزینه تر بوده و همیشه در دسترس است. چنان که رسول خدا (ص) می فرمایند: «شما نمی توانید با دارایی خود به همه مردم کمک کنید، پس با آنها با روی خوش گشاده برخورد کنید.» مستدرک الوسایل، ج?، ص???).

روزنامه ایران ( www.iran newspaper.com/ادرس سایت : http://www.aftab.ir/a